Świadczymy usługi w zakresie przesyłania energii elektrycznej i udostępniania systemu elektroenergetycznego, przy zachowaniu wymaganych kryteriów bezpieczeństwa pracy krajowego systemu elektroenergetycznego (KSE). Od naszej spółki jako OSP oczekuje się prowadzenia skutecznych działań zapewniających wymaganą jakość i bezpieczeństwo dostaw energii elektrycznej oraz ekonomiczną pracę systemu. Nasze działania jako operatora są uwarunkowane regulacjami prawnymi dotyczącymi sektora elektroenergetycznego, bezpieczeństwem dostaw energii oraz rozwojem technicznym. Wszystko to sprawia, że jesteśmy przedsiębiorstwem o istotnym znaczeniu dla porządku i bezpieczeństwa publicznego oraz o szczególnym znaczeniu dla polskiej gospodarki. Nasza organizacja jest również członkiem europejskiego stowarzyszenia operatorów ENTSO-E.
PSE I OTOCZENIEPSE jako operator systemu przesyłowego
Kluczowe liczby z tego rozdziału(stan na koniec 2022 r.)
Jako jedyny w Polsce operator systemu przesyłowego elektroenergetycznego (OSP) zarządzamy rozległym terytorialnie systemem elektroenergetycznym. Od 2021 r. pełnimy również funkcję operatora informacji rynku energii.
Zgodnie z zapisami ustawy Prawo energetyczne, na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej wyznaczany jest jeden OSP elektroenergetyczny. PSE zostały wyznaczone przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki (URE) do pełnienia tej funkcji do 31 grudnia 2030 roku.
PSE jako operator systemu przesyłowego
Polski system elektroenergetyczny jest częścią systemu elektroenergetycznego Europy. Stabilność tego systemu jest utrzymywana poprzez działania wszystkich operatorów systemów przesyłowych elektroenergetycznych. Z Krajowej Dyspozycji Mocy zarządzamy pracą systemu elektroenergetycznego, w tym pracą sieci przesyłowej oraz koordynowanej sieci 110 kV. Prognozujemy i obliczamy dane dotyczące pracy systemu elektroenergetycznego, w tym dane odnoszące się do bezpiecznej i nieprzerwanej pracy w rozmaitych horyzontach czasowych.
Zadania realizowane przez PSE jako operatora systemu przesyłowego sprowadzają się do pięciu podstawowych kategorii:
- Jakość i bieżące bezpieczeństwo dostaw energii elektrycznej.
- Wystarczalność krajowej sieci przesyłowej.
- Funkcjonowanie krajowego centralnego mechanizmu bilansowania handlowego.
- Współpraca międzynarodowa w ramach połączonych systemów elektroenergetycznych oraz jednolitego europejskiego rynku energii elektrycznej.
- Pełnienie funkcji operatora informacji rynku energii.
Zadania w zakresie bieżącego bezpieczeństwa dostaw
Regulacje prawne obowiązujące operatora systemu przesyłowego określają standardy techniczne pracy systemu przesyłowego oraz środki techniczne, jakie powinien on mieć do dyspozycji na realizację wymagań w tym zakresie. Zadania realizowane przez PSE w tym obszarze:
- Bilansowanie, czyli równoważenie wytwarzania energii elektrycznej z rzeczywistym zapotrzebowaniem
Bilansowanie dotyczy zarówno okresów bardzo krótkich (sekund), jak i bardzo długich (godzin) i jest realizowane poprzez wykorzystanie utrzymywanych specjalnie w tym celu rezerw mocy. OSP jest zobowiązany do utrzymywania określonych wielkości rezerwy sekundowej, minutowej i godzinowej. Dwie pierwsze formy rezerw pozyskujemy poprzez zawarcie odpowiednich kontraktów z wytwórcami na tzw. regulacyjne usługi systemowe – działanie to poprzedzone jest procedurą przetargową. Źródłem rezerwy godzinowej jest rynek bilansujący (oferty handlowe). - Zapewnienie spełnienia kryteriów bezpieczeństwa pracy sieci
Jako OSP jesteśmy zobowiązani do takiego planowania pracy sieci oraz rozkładu wytwarzania w poszczególnych jej węzłach, aby kryterialne zakłócenie nie spowodowało awarii systemowej i ograniczenia dostaw energii do odbiorców. W tym celu opracowujemy plany koordynacyjne o horyzoncie czasowym od trzech lat do jednej doby. Plany obejmują zarówno harmonogramy prac eksploatacyjnych elementów sieciowych, jak i harmonogramy remontów jednostek wytwórczych. W procesie planowania identyfikujemy ograniczenia dotyczące pracy jednostek wytwórczych w poszczególnych węzłach sieci. Zarządzamy tymi ograniczeniami poprzez wykorzystanie mechanizmu rynku bilansującego lub zawieranie odpowiednich umów z wytwórcami. - Stosowanie automatyk o charakterze prewencyjnym i restytucyjnym oraz opracowywanie planów obrony i odbudowy KSE
OSP przygotowuje również działania zapobiegające powstawaniu stanów zagrażających stabilności pracy KSE, w tym zwłaszcza rozszerzaniu się awarii w systemie przesyłowym. W tym celu stosujemy różnego rodzaju automatyki systemowe umożliwiające szybkie zmiany układu pracy sieci lub poziomu produkcji jednostek wytwórczych, plany wyłączania odbiorców lub ograniczania dostawy i poboru energii elektrycznej, np. oparte na stopniach zasilania przekazywanych drogą radiową. Na wypadek awarii w systemie przesyłowym mamy opracowane scenariusze odbudowy, przewidujące nawet konieczność odbudowy całego krajowego systemu. Dla umożliwienia realizacji tych scenariuszy operator systemu zawiera kontrakty z wytwórcami zdolnymi do uruchomienia się bez zasilania z zewnątrz (usługa systemowa).
Czytaj więcej
Zadania w zakresie wystarczalności krajowej sieci przesyłowej
Jako OSP odpowiadamy za rozbudowę i utrzymanie krajowej sieci przesyłowej oraz jej połączenia z systemami sąsiednich krajów. Dla zapewnienia wystarczalności sieci nasza spółka realizuje poniższe zadania:
- Planowanie rozbudowy sieci przesyłowej, uwzględniające przewidywane zmiany w wielkości i rozkładzie geograficznym krajowego zapotrzebowania, lokalizacje nowych źródeł wytwórczych oraz plany rozbudowy sieci operatorów sąsiednich krajów i operatorów systemów dystrybucyjnych. Za realizację tego zadania odpowiadają m.in. projekty inwestycyjne realizowane przez Centralną Jednostkę Inwestycyjną:
- Budowa połączenia kablowego HVDC Polska-Litwa,
- Budowa połączenia napowietrznego HVDC północ-południe.
Realizacja projektów ma na celu umożliwienie przesłania energii z północy kraju, wytworzonej w lądowych i morskich źródłach wiatrowych, do przemysłu zlokalizowanego na południu Polski.
- Utrzymanie stanu technicznego urządzeń sieciowych w sposób zapewniający ich wysoką dyspozycyjność.
Zadania w zakresie funkcjonowania krajowego centralnego mechanizmu bilansowania handlowego
Specyfika produktu, jakim jest energia elektryczna, wymaga istnienia centralnego mechanizmu bilansowania oraz podmiotu odpowiedzialnego za bilansowanie. Mechanizm bilansowania ma zapewniać zbilansowanie handlowe uczestników rynku energii w czasie rzeczywistym oraz rozliczenie energii wykorzystanej do bilansowania. W Polsce rolę tę pełni mechanizm rynku bilansującego, w ramach którego bieżące bilansowanie uczestników rynku energii jest realizowane w oparciu o oferty zgłaszane przez podmioty aktywnie w nim uczestniczące. Mechanizm rynku bilansującego w bardzo dużym stopniu oddziałuje na inne segmenty rynku energii, a także na decyzje dotyczące sposobu wykorzystywania zasobów wytwórczych.
Zasady działania rynku bilansującego powinny zapewniać:
- równoprawne traktowanie wszystkich uczestników,
- transparentność wyznaczania cen rozliczeniowych,
- możliwość udziału odbiorców (oferty redukcji poboru),
- tworzenie sygnałów cenowych sprzyjających poprawie efektywności funkcjonowania całego sektora.
Zadania w zakresie współpracy międzynarodowej
Jesteśmy członkiem stowarzyszenia Europejska Sieć Operatorów Elektroenergetycznych Systemów Przesyłowych (ang. European Network of Transmission System Operators for Electricity – ENTSO-E), które odgrywa istotną rolę w budowaniu wspólnego rynku energii elektrycznej. Działa od 2009 roku, gdy przejęło zadania organizacji międzyoperatorskich UCTE, NORDEL i ETSO. Podstawowym obszarem działalności organizacji jest prowadzenie działań na rzecz niezawodnego funkcjonowania oraz rozwoju połączonych systemów elektroenergetycznych, przy zapewnieniu bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej w ramach wspólnego rynku energii UE. ENTSO-E odgrywa istotną rolę we wdrażaniu trzeciego oraz czwartego pakietu energetycznego UE, przyjmując odpowiedzialność za opracowanie wielu dokumentów – w szczególności kodeksów sieci zawierających przepisy niezbędne do rozwoju jednolitego rynku energii elektrycznej w UE.
W skład ENTSO-E wchodzi 39 operatorów systemów przesyłowych z 35 krajów. Członkami obserwatorami są: od kwietnia 2022 roku ukraiński operator Ukrenergo oraz turecki operator TEIAS, z którym w grudniu 2022 odnowiono umowę członkowską.
Rys. Państwa członkowskie zrzeszone w ENTSO-E
W prace ENTSO-E zaangażowanych jest ponad 100 przedstawicieli PSE, którzy na różnych szczeblach organizacji aktywnie uczestniczą we wszystkich istotnych zadaniach.
Nasi pracownicy biorą udział m.in. w procesie przygotowania i wdrażania europejskich kodeksów sieci, funkcjonujących jako rozporządzenia oraz wytyczne Komisji Europejskiej. Kodeksy sieci i wytyczne są regulacyjnymi narzędziami do wdrożenia jednolitego rynku energii elektrycznej w UE – zawierają wspólne zasady funkcjonowania i zarządzania systemami energetycznymi, a ich zadaniem jest eliminacja barier technicznych dla dalszej integracji rynku.
Kodeksy sieci są aktami prawnymi. Jako rozporządzenia unijne obowiązują w porządku prawnym bezpośrednio od momentu ich wejścia w życie. Niesie to ze sobą szereg obowiązków dla państw członkowskich, które muszą dostosować obowiązujące regulacje prawne do norm wynikających z tych aktów prawnych. W pracach tych aktywnie uczestniczy nasza spółka. Ponadto, OSP jest zobligowany do dostosowania wszelkich regulacji umożliwiających wypełnianie przynależnych do niego zadań (np. Instrukcja Ruchu i Eksploatacji Sieci Przesyłowej) do postanowień zawartych w kodeksach sieci.
Kodeksy sieci pozostawiają państwom członkowskim możliwość uregulowania pewnych dziedzin objętych zakresem kodeksów w ramach obszarów synchronicznych lub regionów wyznaczania zdolności przesyłowych, po to, aby uwzględnić specyfikę danego obszaru lub regionu wyznaczania zdolności przesyłowych. Z tego powodu konieczna jest współpraca międzynarodowa pomiędzy operatorami z danego obszaru lub regionu, umożliwiająca opracowywanie tzw. TCM (ang. terms, conditions and methodologies), czyli zasad, warunków i metodyk. Są to dokumenty przygotowywane przez OSP należących do obszarów lub regionów wyznaczania zdolności przesyłowych. PSE czynnie działają przy opracowywaniu TCM. Opracowane dokumenty są zatwierdzane przez organy regulacyjne z odpowiednich obszarów lub regionów wyznaczania zdolności przesyłowych. W Polsce organem regulacyjnym jest Prezes Urzędu Regulacji Energetyki. Dokumenty są również zatwierdzane przez Agencję ds. Współpracy Organów Regulacji Energetyki (ACER).